Iedere werkgever wil gezonde en productieve medewerkers die lekker in hun vel zitten. Door in de gezondheid van werknemers te investeren kan op kosten worden bespaard. Bijvoorbeeld door in te zetten op het voorkomen en verminderen van psychische klachten.

In het in 2013 door ZonMw gefinancierd onderzoeksproject Mental Vitality @ Work hebben het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid en het Trimbos-instituut een aanpak van psychische klachten uitgewerkt en onderzocht op (kosten)effectiviteit. Het onderzoek vond plaats bij medewerkers (verpleegkundigen, operatieassistenten, anesthesiemedewerkers en paramedici) van een Universitair Medisch Centrum. Uit dit onderzoek onder medewerkers in de zorg, een groep waar werkstress en ziekteverzuim door psychische klachten veel voorkomt, blijkt dat deze medewerkers door aandacht voor psychische klachten beter functioneren.

Kostenpost
Psychische klachten komen veel voor en veroorzaken grote kostenpost op het werk
Op het werk is overspannenheid of burnout een veel voorkomend psychisch probleem. Bij één op de drie mensen die arbeidsongeschikt zijn, spelen psychische klachten een rol. Psychische klachten hebben invloed op het functioneren. Dit uit zich in arbeidsverzuim (absenteïsme) maar ook in minder goed functioneren voor wie wel doorwerkt (presenteïsme). Voor een ziekenhuis met 1000 verpleegkundig medewerkers kan arbeidsverzuim en presenteïsme als gevolg van psychische klachten een kostenpost van circa 550.000 euro betekenen per kwartaal. De meest voorkomende psychische problemen in Nederland zijn stress, angststoornissen, depressie en alcoholafhankelijkheid.

Vragenlijst met persoonlijke feedback
In een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT) uitgevoerd in 2013 is het effect onderzocht van een online vragenlijst met persoonlijke feedback op verminderd werkfunctioneren en psychische klachten. Deelnemers kregen vervolgens een uitnodiging voor een gesprek met de bedrijfsarts óf een uitnodiging om deel te nemen aan één of meerdere online zelfhulpprogramma's. Uit onderzoek blijkt dat met behulp van online zelfhulpcursussen op een laagdrempelige, toegankelijke en kosteneffectieve manier aan psychische klachten kan worden gewerkt. In het Mental Vitality @ Work project waren de zelfhulpcursussen: Psyfit, Kleurjeleven, Minderdrinken, Sterkopjewerk en Geenpaniekonline. De controlegroep vulde alleen de online vragenlijst in. Medewerkers werden na drie en zes maanden nogmaals bevraagd om effecten te meten.

Beter functioneren na bezoek bedrijfsarts
De online vragenlijst, persoonlijke feedback en uitnodiging voor een bezoek aan de bedrijfsarts hadden een positief effect op het werkfunctioneren ten opzichte van de controlegroep en bleken kosteneffectief, omdat ze resulteerden in minder arbeidsverzuim en verbeterde arbeidsproductiviteit. Van de werknemers die een bezoek brachten aan de bedrijfsarts gaf 80% aan de verkregen adviezen te hebben opgevolgd.

Het aanbod van online vragenlijst, persoonlijke feedback en toeleiding naar zelfhulpcursussen via internet, laat vooral zien dat weinig verpleegkundigen gebruik hebben gemaakt van dit online zelfhulpaanbod. Er werd weliswaar een positief effect gevonden op de mentale fitheid van verpleegkundigen, maar dit vertaalde zich niet naar beter werkfunctioneren of minder psychische klachten.

Online zelfhulp inbedden in zorg- en organisatieproces
Het onderzoek laat zien dat aandacht voor psychische klachten bij werknemers veelbelovend is. De rol van de bedrijfsarts lijkt hierbij cruciaal.
Het gebruik van de online zelfmanagement programma's was laag in deze onderzoekssetting. Om het gebruik van online zelfhulpmodules – waarvan bekend is dat ze effectief zijn in andere settings – te vergroten, is een blended aanpak aan te bevelen waarbij de zelfhulpinterventies enige begeleiding krijgen, bijvoorbeeld door de bedrijfsarts of een vitaliteitscoach. Ook is inbedding van het online zelfhulpaanbod in het bredere HRM beleid van de organisatie van belang. Daarnaast moet gekeken worden hoe het aanbod aantrekkelijk aangeboden kan worden om werknemers te stimuleren om deel te nemen.

Samen met de werkgevers en werknemers kan gezocht worden naar een optimale implementatiestrategie zodat gunstige effecten op de mentale fitheid, psychische klachten en werkfunctioneren worden bereikt.

Meer informatie:
Trimbos-Instituut Laila Zaghdoudi: lzaghdoudi@trimbos.nl
Coronel Instituut Karin Nieuwenhuijsen; k.nieuwenhuijsen@amc.uva.nl