Is de preventiemedewerker op weg naar volwassenheid?

Heeft de sinds 2005 verplichte preventiemedewerker een duidelijke en volwassen positie in werkend Nederland? Kortom; werkt de preventiemedewerker?

Het lijkt zo mooi. ‘Stel preventiemedewerkers aan en de gezondheid en veiligheid van medewerkers zal verbeteren’. Net zoals een beleid op ongewenste omgangsvormen geen garantie is voor respectvolle omgang op de werkvloer, is de preventiemedewerker geen pleister op ongezond of onveilig gedrag. Wel is het een poging om de gezondheid van medewerkers te bevorderen. De vraag is of de reeds in 2005 ingestelde verplichting voldoende rendeert. Is de positie van de preventiemedewerker voldoende duidelijk en heeft deze ‘Arbonaris’ inmiddels een duidelijke en volwassen positie in werkend Nederland?

Overeenkomsten bij nieuwe preventiemedewerkers

Bij nieuw aangestelde preventiemedewerkers zien we in de dagelijkse praktijk nogal eens overeenkomsten. Enkele voorbeelden:

De startende preventiemedewerker weet niet wat de functie precies inhoudt;
De bekendheid met arbothema’s is erg wisselend; vaak kent men een deelgebied vanuit hetzij de facilitaire dienst of vanuit HRM/P&O. Bij kleinere bedrijven (20-50 medewerkers) wordt de office-manager veelal de preventiemedewerker.
Een goede taakomschrijving ontbreekt in de regel. Deze is er vaak wel bij grotere bedrijven waar eerder preventiemedewerkers actief waren;
De meeste mensen hebben ‘ja’ gezegd als antwoord op de vraag ‘wil je preventiemedewerker worden?’ omdat ze graag iets voor hun collega’s willen betekenen.

Vragen bij beginnende preventiemedewerkers

Vragen waar een beginnende preventiemedewerker mee zit zijn zaken als ‘hoeveel uur heb ik eigenlijk nodig voor deze functie?’ en ‘wat wordt er nu precies van mij verwacht?’. Voor een goed antwoord op de eerste vraag (hoeveel uur) is het nodig om met de tweede te starten (het takenpakket). De overheid geeft hier een vrij algemeen beeld:

Bemoeienis met de risico-inventarisatie (RI&E)
Adviseren van de ondernemingsraad
Het (mede) uitvoeren van arbomaatregelen.

Je snapt dat dit niet direct alle duidelijkheid geeft waar de preventiemedewerker op zit te wachten. Die RI&E wordt in de praktijk als één van de kerntaken gezien. Maar vervolgens volgt de vraag: Ga je hem zelf uitvoeren in de rol van preventiemedewerker of ga je een traject in met een externe partij? Het één kost meer tijd, het andere meer geld. Mogelijk is er juist behoefte aan een mix van zelf doen en laten doen, bijvoorbeeld zelf doen met hulp van een externe deskundige.

Adviseren OR

Het adviseren van de ondernemingsraad lijkt voor zich te spreken, maar wat is je positie als preventiemedewerker? Je bent geen vertegenwoordiger van de medewerkers. Je positie wordt als neutraal gezien, maar hoe vul je dit in?

Uitvoeren arbomaatregelen

Het uitvoeren van arbomaatregelen kan alle kanten opgaan. Ga jij het plan van aanpak controleren op voortgang? Of ben je degene die allerlei taken op het gebied van voorlichting en instructie zelf gaat uitvoeren?

Bij de invulling van de rol als preventiemedewerker is het dus zaak om dieper te kijken en nadere afstemming te bereiken. Juist over dit soort zaken. Voor de tijdsbesteding of het aantal benodigde uren komt hier dan vanzelf een logisch getal uit. Een andere manier is het doorlopen van een rekentool, zoals TNO dat ontwikkeld heeft: Kijk eens op InPreventie - Profiel voor preventiemedewerkers.

10 uur per week

Schrik niet als daar uitkomt dat je voor een bedrijf met meer dan 200 medewerkers 10 uur per week toebedeeld krijgt voor deze preventietaken:

Meewerken aan of concrete bijstand bieden aan de werkgever bij:
- Het invullen van de (branche)RI&E en maken Plan van Aanpak
- Bewaken voortgang van de uitvoering van het Plan van Aanpak
- Periodiek actualiseren van de RI&E en het Plan van Aanpak
Opstellen procedures en instructies
Voorlichting en onderricht
Zorgen voor een veilige en gezonde werkplek voor alle medewerkers
Melden arbeidsongevallen
Werkplekinspectie
Het adviseren aan en samenwerken met de bedrijfsarts en arbodienst
Het adviseren aan en samenwerken met de personeelsvertegenwoordiging (PVT)
Contactpersoon voor Inspectie SZW
Spin in het web bij arboproblemen en arbovragen
Adviseren van en samenwerken met de ondernemingsraad (OR)
Het formuleren en actualiseren van een arbobeleid
Het melden en onderzoeken van arbeidsongevallen en gevaarlijke situaties (analyse)
Contactpersoon leveranciers en adviseurs
Coördinator Arbo/preventie (indien meerdere preventiemedewerkers)
De organisatie van de bedrijfshulpverlening
Uitvoeren en implementeren van het arbobeleid

Groot takenpakket naast ‘gewone’ werk

Vooral bij grotere organisaties is deze taakomschrijving vaak aanleiding voor een diepe zucht: ‘Hier heb ik echt geen tijd voor, want m’n gewone werk moet ook nog gedaan worden’. En laten we eerlijk zijn; dit kan ook een groot takenpakket zijn. Zeker als je dit in je eentje moet gaan invullen. Enige tijd geleden verscheen er een brief van de preventiemedewerker aan de directeur op LinkedIn om aandacht te vragen voor dit takenpakket.

Dit om aan te kaarten dat de valkuil ontstaat dat de preventiemedewerker een standalone wordt voor alles wat niet deugt binnen het bedrijf. De preventiemedewerker dient zich daarom bewust te zijn van het feit dat hij de werkgever ondersteunt binnen het arbobeleid. Gelukkig zijn er veel bedrijven waar men dit goed begrijpt. Waar niet alles neerkomt op één enkele preventiemedewerker, maar waar arbocoördinatoren op afdelings- of locatieniveau preventiemedewerkers aanstellen. Deze fungeren dan als aanspreekpunt voor de medewerkers. Ook krijgen deze scholing en hulp bij het invullen van hun takenpakket. Wordt een probleem te lastig, dan kunnen ze terugvallen op de arbocoördinator of een andere deskundige.

Opleidingsniveau

Onderdeel van het profiel is het opleidingsniveau van de preventiemedewerker. Het gaat hierbij niet alleen om het verschil in hoger of lager onderwijs (HBO - MBO). Ook de adviestechnische kwaliteiten zijn in de praktijk erg bepalend voor het wel of niet succesvol opereren van de preventiemedewerker. Je kunt stellen dat een grotere organisatie met grotere arbeidsrisico’s eerder tot de aanstelling van professionele preventiemedewerkers zal overgaan. Dit kan dan een MVK-er, HVK-er, Arbeidshygiënist of A&O-er zijn. Deze zijn in de regel expert op het gebied van de majeure risico’s van het bedrijf.

Ook zien we veel HRM of P&O adviseurs in de rol van centrale preventiemedewerker of coördinator. Dit betekent dat de functie dan op een HBO of MBO niveau wordt ingevuld. Let op: er zijn geen specifieke eisen ten aanzien van het opleidingsniveau in dit kader. Het gaat er vooral om dat de preventiemedewerker bekendheid heeft met de risico’s van het werk en de daarbij horende oplossingsrichtingen. In artikel 13 van de Arbowet (lid 40 staat letterlijk:

De werknemers en de andere deskundige personen beschikken over een zodanige deskundigheid, ervaring en uitrusting, zijn zodanig in aantal, gedurende zoveel tijd beschikbaar en zodanig georganiseerd, dat zij de bijstand naar behoren kunnen verlenen.

Preventiemedewerker voor specifieke thema's

In dit verband is het ook mogelijk om preventiemedewerkers te hebben op specifieke thema’s; denk aan ergocoaches binnen de zorg of medewerkers die aandacht hebben voor de fysieke belasting en de werkplek. Voor tilwerkzaamheden of transfers. Maar ook voor inrichting van de beeldschermwerkplek of de werkplek thuis. Of specifiek op het thema agressie. Kortom ‘iedere werkomgeving vraagt om specifieke aandacht’.

Deze kennisthema’s zijn te vinden in de branche specifieke arbocatalogussen. Deze zijn in menige werkomgeving inmiddels een prima leidraad op het gebied van risico’s, voorlichting en onderricht.

De toets op het functioneren van de preventiemedewerker wordt -als het goed is- gedaan in de RI&E. Vragen over de deskundigheid en beschikbaarheid moeten daarin worden getoetst. Dit is zeker nog geen usance in ieder RI&E.

Bij veel bedrijven is de arbozorg goed geregeld. Daar staan helaas ook nog veel bedrijven tegenover waar de rol van preventiemedewerker meer een formaliteit is dan een adequaat middel om de gezondheid van de medewerkers te bevorderen. Aanpassingen van enkele jaren geleden in de Arbowet zoals de verplichte instemming van de OR op de aanstelling van de preventiemedewerker zijn bedoeld om deze functie meer op de kaart te zetten. Laten we hopen dat de preventiemedewerker een vertrouwd en gewaardeerd onderdeel wordt van de arbozorg binnen ieder bedrijf.

Samenvattend

Ieder bedrijf moet een preventiemedewerker hebben (bij bedrijven tot 25 medewerkers kan de directeur dit zijn). De preventiemedewerker moet voldoende kennis hebben van de werkzaamheden en de daarbij mogelijke risico’s. Ook moet er voldoende tijd zijn vrijgemaakt om inhoud te geven aan deze taak of functie. Scholing of een bepaald niveau is geen verplichting, wel is het belangrijk dat de positie onafhankelijk is en medewerkers op de hoogte zijn wie de preventiemedewerker is en waarvoor ze daar terecht kunnen. Een heldere taakomschrijving is noodzakelijk om tot een goede urenbepaling te komen en hier komt mogelijk ook een bepaald opleidingsniveau uit voort. In de RI&E wordt getoetst of de rol van preventiemedewerker adequaat is ingevuld. Hoog risico bedrijven hebben veelal kerndeskundigen als preventiemedewerker in dienst.