De RI&E inzetten voor duurzame inzetbaarheid

Duurzame inzetbaarheid wordt vaak ervaren als een containerbegrip. Dit maakt het voor organisaties vaak lastig om er mee aan de slag te gaan. Dat hoeft helemaal niet. Iedere organisatie die periodiek een RI&E uitvoert heeft hiermee een prachtig aanknopingspunt om aan duurzame inzetbaarheid te werken.

Wat is duurzame inzetbaarheid
Het succes van een organisatie staat of valt met het snel kunnen inspelen op veranderingen. Dit kan een organisatie alleen wanneer medewerkers bij deze veranderingen kunnen aansluiten. Dat vraagt letterlijk en figuurlijk om arbeidsfitte en betrokken medewerkers die hun talenten optimaal benutten. Investeren in de duurzame inzetbaarheid van medewerkers levert een productieve en flexibele arbeidsorganisatie op, waarin werknemers zich blijven ontwikkelen. Zo blijven zij inzetbaar voor hun huidige en toekomstige werkgever. Goede arbeidsomstandigheden, zoals het veilig en gezond kunnen werken, zijn randvoorwaarden voor duurzame inzetbaarheid.

Werken aan duurzame inzetbaarheid
Voor organisaties is het op het gebied van duurzame inzetbaarheid soms lastig kiezen in het woud van aanpakken en instrumenten. Niemand hoeft echter op nul te beginnen. In de praktijk blijken organisaties altijd wel in meer of mindere mate te investeren in vitaliteit en gezondheid, mobiliteit & ontwikkeling en werkinhoud. Wat vaak ontbreekt, is de onderlinge samenhang en verbinding met duurzame inzetbaarheid. Kijk daarom eerst naar wat er al is. Wat zeggen de bedrijfsgegevens over de inzetbaarheid van medewerkers? Door hier met elkaar het gesprek over aan te gaan ontstaan er al snel ideeën voor een plan van aanpak die past bij de organisatie. De RI&E is één van de bedrijfsgegevens die praktische handvaten voor duurzame inzetbaarheid biedt.

De mogelijkheden van een RI&E
Een RI&E draagt bij aan een gezond en veilig werkklimaat en daarmee werk je ‘automatisch’ aan het verbeteren van de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Maar met een RI&E is meer mogelijk. Bekijk hiervoor de RI&E eens door de bril van duurzame inzetbaarheid met deze tips:

1. Kijk ook naar de toekomst
Een RI&E brengt allerlei risico’s in kaart die een directe bedreiging vormen voor de inzetbaarheid van medewerkers. Het gaat hierbij meestal om de huidige stand van zaken, het hier en nu. Kijk in het kader van duurzame inzetbaarheid ook eens naar de toekomst. Stel bijvoorbeeld medewerkers de vraag of zij denken tot aan hun pensioen te kunnen blijven werken en wat zij daarvoor nodig hebben? Dit biedt vaak mooie inzichten zowel voor de RI&E als voor duurzame inzetbaarheid. Zo kan bijvoorbeeld uit de RI&E blijken dat fysieke hulpmiddelen onvoldoende ingezet worden, maar ook dat een deel van de medewerkers het werk fysiek te zwaar vindt om tot aan het pensioen te blijven doen. Een mooie aanleiding voor een goed gesprek waarin je samen op zoek gaat naar oplossingen.

Ter illustratie een persoonlijk voorbeeld waarbij RI&E aanleiding is voor een gesprek over duurzame inzetbaarheid:

Mijn oma is twee jaar geleden overleden. In de laatste fase van haar leven ontving ze in haar vertrouwde omgeving zorg van een bevlogen team van thuiszorgmedewerkers. Iedere morgen werd ze op haar slaapkamer, in het (lage) bed waar ze al 50 jaar in sliep, gewassen en verzorgd. Op mijn vraag of er geen hoog-laagbed moest komen, antwoordde de verzorgende: ‘Het gaat prima zo hoor, mevrouw slaapt hier al jaren en ze vindt het vast niet prettig als we haar slaapkamer gaan aanpassen.’ Wij lieten het hier als familie bij.

Een goed uitgevoerde RI&E zou bij deze organisatie aan het licht hebben gebracht dat er weliswaar hulpmiddelen voorhanden zijn, maar dat deze in de praktijk onvoldoende worden gebruikt. De RI&E uitkomst is dan een goede aanleiding voor een gesprek, om zo het risico bij de bron aan te kunnen pakken. Een valkuil voor veel mensen in de zorg – en misschien ook in andere dienstverlenende beroepen – is dat ze goed zorgen voor anderen, maar vaak minder goed voor zichzelf. Zijn medewerkers zich bewust van de risico’s, niet alleen op korte maar ook op lange termijn? Wat zijn de afwegingen en weten ze dat goed zorgen voor een ander alleen kan als je ook goed voor jezelf zorgt?

2. Kijk breder dan het risico en zoek elkaar op
Benut bij het bedenken van actiepunten en/of maatregelen bestaande inzichten rond duurzame inzetbaarheid. Een arbeidsrisico als werkstress kun je bijvoorbeeld ook eens bekijken vanuit het vergroten van werkplezier. Zoek collega’s in je organisatie op die kennis van duurzame inzetbaarheid hebben, bijvoorbeeld een HR-adviseur of de bedrijfsarts.

Een voorbeeld waarbij een duurzame inzetbaarheids-activiteit input is voor de RI&E:

Uit een RI&E in een ambulanceorganisatie bleek dat het werk als emotioneel zwaar werd ervaren. De organisatie heeft vervolgens een BOT-team ingesteld. Uit de evaluatie blijkt dat dit zeer gewaardeerd wordt en dat er goed gebruik van wordt gemaakt. Het risico lijkt voldoende afgedekt…

Op hetzelfde moment worden er in de organisatie in het kader van duurzame inzetbaarheid teamgesprekken gehouden. Een van de onderwerpen gaat over de psychische belastbaarheid van het werk. Een medewerker brengt in dat het BOT-team goed werkt, maar dat deze eigenlijk alleen voor de heftige incidenten wordt ingeschakeld. Hij brengt in dat kleine incidenten zich op kunnen stapelen en er zo voor kunnen zorgen dat de rugzak te ‘ineens’ zwaar wordt. De sociale steun van collega’s blijkt onmisbaar. Voorwaarden die door het team genoemd worden zijn: écht naar elkaar luisteren, een plek om bij elkaar te komen en niet te veel wisselingen in teams. Zo kan een activiteit in het kader van duurzame inzetbaarheid input leveren voor de RI&E.

3. Combineer de uitkomsten van de RI&E met andere bedrijfsgegevens
Andere bedrijfsgegevens zoals de uitkomsten van een medewerkers-tevredenheidsonderzoek (MTO) of verzuimgegevens kunnen inzicht bieden in de achtergronden van gevonden risico’s. Door informatie te combineren kunnen nieuwe inzichten ontstaan. Stel: uit de verzuimcijfers blijkt dat er een toename is van verzuim ten gevolge van burn-out, het MTO laat een hoge betrokkenheid van medewerkers zien en de RI&E signaleert werkstress als risico. Combineer deze gegevens en ga als preventiemedewerker het gesprek aan met de andere inhoudsdeskundigen. Zo voorkom je dat er losse maatregelen ontstaan en stimuleer je een integrale aanpak. Daar wordt iedereen beter van.

4. Kijk ook eens naar verschillen in levensfasen.
De wensen en behoeften rond arbeid zijn niet constant en kunnen gedurende de verschillende levensfasen veranderen. Kijk in de RI&E ook eens of er verschillen in levensfasen zijn. Bedenk daarbij dat de uitkomsten van de oudere medewerkers een voorspellende functie kunnen hebben voor de jongere groepen. In het begin van je carrière sta je misschien minder stil bij de psychosociale belastbaarheid van je vak, terwijl je op latere leeftijd mogelijk meer hebt ervaren dat alle kleine druppels bij elkaar de emmer toch kunnen doen overlopen. Benut deze kennis en breng medewerkers met elkaar in gesprek.

5. Maak met de RI&E duurzame inzetbaarheid concreet en herkenbaar
Duurzame inzetbaarheid is een abstract en veelomvattend begrip dat medewerkers vaak niets zegt. In de praktijk vermijden organisaties die werken aan duurzame inzetbaarheid om die reden vaak het begrip in hun communicatie. Ze zoeken juist zoveel mogelijk naar actuele thema’s die van invloed zijn op duurzame inzetbaarheid, oftewel naar ‘de haakjes van de kapstok’. De RI&E is een dergelijk haakje, het maakt duurzame inzetbaarheid concreet en herkenbaar. Ook kun je belangrijke veronderstellingen zoals ‘duurzame inzetbaarheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer’ met behulp van een RI&E concreet maken. Ga bijvoorbeeld met de OR en het management eens het gesprek aan over arbeidsrisico’s en wat daarin goed werkgeverschap en goed werknemerschap is.

Kansen
Dit artikel laat zien dat een RI&E volop kansen biedt voor duurzame inzetbaarheid en andersom. Maar met alleen een RI&E ben je er nog niet. Werken aan duurzame inzetbaarheid vraagt om investeringen op meerdere terreinen van zowel werkgever als werknemer. De RI&E kan echter wel een prachtig aanknopingspunt zijn, een haakje van de kapstok, om er (verder) mee aan de slag te gaan. Verbinding en dialoog zijn hierbij belangrijke voorwaarden voor succes.

Meer informatie

Als je meer wilt weten over het krijgen van draagvlak voor de RI&E, lees je het artikel Breed draagvlak voor de RI&E.

Voor meer informatie over duurzame inzetbaarheid, kun je kijken op de website van CAOP.