De minimumeisen voor de keuze:
- voor VCA*: 25 mustvragen
- voor VCA** :33 mustvragen én minimaal 6 van de 14 aanvullende vragen
- voor VCA P: 43 mustvragen én minimaal 2 van de 4 aanvullende vragen.
Als het VCA-systeem goed is ingevoerd is het grotendeels zelfonderhoudend. De vitale beheersrol ligt bij de directie; de coördinatie kan worden neergelegd bij de VG-functionaris.
Het gecertificeerde systeem moet regelmatig worden getoetst door een VCA-auditor van een gecertificeerde instantie. De VCA-auditor zal door middel van een afwijkingsformulier rapporteren. In voorkomend geval moet het bedrijf het VCA-systeem op orde brengen. Bij ernstige afwijkingen die niet tijdig opgelost (kunnen) worden wordt het VCA-certificaat ingetrokken.
Indien de directie regelmatig met de VG-functionaris overlegt over de status van het VCA-systeem, en indien voorafgaand aan het bezoek van de VCA-auditor een interne audit wordt gehouden, zal de aandacht niet verslappen. Op deze manier maakt het bedrijf op de werkvloer ook duidelijk dat veilig en gezond werken echt belangrijk is.
VCA en wetgeving
De meeste belangrijke eisen voor beheersing van veiligheid en gezondheid staan in de Arbowet. Uiteraard is er meer wetgeving, maar de Arbowet is de belangrijkste raamwet met de breedste werking.
Bedrijven hebben te maken met de risico’s van hun producten en de wetgeving daarover, en met de risico’s van het werken zelf. Voor het werken geeft de Arbowet algemene richtlijnen. Het Arbobesluit geeft nadere invulling daaraan. Hierin staan o.a. regelingen betreffende bouwplaatsen (voorheen het Bouwprocesbesluit).
Aanvullende regels zijn van toepassing bij grote bouwprojecten en projecten met een nader aangeduid verhoogd risico, bijvoorbeeld met verdrinkingsrisico, bij elektrische hoogspanning en dergelijke.
Als de minimumeisen van VCA worden beschouwd op inhoud blijken heel veel eisen overeen te komen met 98% van de ARBO-wet (zie schema). Enkele eisen zijn echter aanvullend, of preciezer omschreven wat betreft inhoud en vereiste documenten. Er is in de Arbowet ook verschil in naamgeving. In de VCA wordt er gesproken over projectplan en PMO. De Arbowet heeft het over V&G en PAGO.
In hoofdlijnen komt het erop neer dat bij de invoering van een VCA systeem ook een belangrijk deel van de naleving van de Arbowet is geborgd (zie bijlage: Koppeling VCA-systeem met de Arbowet).
Handhaving
De ‘Inspectie SZW’ (voorheen ‘arbeidsinspectie) heeft namens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de taak om toezicht te houden op de naleving van de Arbowet. Dit toezicht vindt enerzijds plaats op basis van sectorale of thematische onderzoeken en convenanten. Daarnaast vindt handhaving plaats op basis van de verplichte melding van ernstige ongevallen.
Het beleid van de inspectie is sinds 2010/ 2011 aan het veranderen. Het komt erop neer dat bedrijven die hun zaakjes op VGM gebied goed voor elkaar hebben minder gecontroleerd worden. Controles worden minder, de sancties worden aangescherpt. De slagzin van de inspectie SZW luidt dan ook: ‘Hard waar het moet, zacht waar het kan’.
De inspecteur van de inspectie SZW komt ongevraagd. En meestal naar aanleiding van een incident. Dit staat in scherp contrast met de situatie bij VCA. De VCA-auditor komt (vooraf aangekondigd) minimaal 1x per jaar bij het bedrijf langs. Ook zijn de gevolgen anders. De arbeidsinspectie geeft een boete of proces-verbaal. De auditor kan een tekortkoming uitschrijven, dat kan leiden tot intrekking van het VCA-certificaat.
Is VCA certificering overbodig?
Op het aspect ‘veiligheidspaspoorten’ na, komt de VCA-checklist overeen met de arbowet. Feitelijk gezien is het dus overbodig om VCA-gecertificeerd te worden. Ieder bedrijf dient zich immers aan de ‘wet’ te houden. Er zijn ook bedrijven die denken: ‘als wij VCA-gecertificeerd zijn, dan houden wij ons automatisch aan de arbowet’. Dit berust helaas op een misverstand.
De toezichthouder op de arbowet is de inspectie SZW. De mogelijkheden en middelen waren in het verleden ondergebracht in de Arbeidsomstandighedenwet. De laatste jaren zijn de bevoegdheden opgenomen in de Algemene Wet Bestuursrecht. In het geval van een arbeidsongeval kan de ambtenaar van de inspectie SZW in zijn rol van onderzoeker overgaan tot opsporingsambtenaar. Daarbij kan zijn gesprekpartner van een medewerker transformeren in een ‘verdachte’, die vanaf dat moment ook niet meer verplicht is tot antwoorden.
Uit jurisprudentie blijkt dat uitspraken van rechters vaak gebaseerd worden op artikelen uit het BW (Burgerlijk Wetboek). Met name het artikel 7:658 uit het BW over de zorgplicht wordt regelmatig door de rechter toegepast. In het geval van een arbeidsongeval kan de zaak zowel bestuursrechtelijk is strafrechtelijk dan wel civielrechtelijk bekeken worden. Het wel of niet hebben van een VCA-certificaat heeft juridisch gezien geen invloed.
Door het werken met een VCA-gecertificeerd systeem is de aantoonbaarheid dat het bedrijf ‘veiligheid’ serieus neemt wel beter geborgd.
Voordelen van VCA
Een VCA-gecertificeerd systeem biedt vele voordelen, voor opdrachtgever, werkgever en werknemer.
Voordelen opdrachtgever
-
minder risico op ongevallen en bedrijfsschade
-
duidelijke beheersstructuur bij de aannemers
-
aannemers moeten eigen verantwoordelijkheid invullen
-
minder toezicht nodig
-
meer mogelijkheden risicovol werk uit te besteden.
Voordelen werkgever
-
kan werken bij opdrachtgevers die VCA eisen
-
richt zich op één systeem, in plaats van uiteenlopende eisenpakketten van de verschillende opdrachtgevers
-
door de uniforme aanpak is meer uitwisseling en ontwikkeling van kennis mogelijk
-
de mate van VGM-beheersing is zichtbaar door het certificaat
-
minder kans op ongevallen.
Voordelen werknemer
-
gezonde en veilige werkomgeving, minder kans op ongevallen en gezondheidsschade
-
collega’s met vakopleiding en veiligheidstraining
-
regelmatige inspectie van de werkplekken en VGM-instructie
-
goede PBM en gekeurde arbeidsmiddelen
-
betere kansen op de arbeidsmarkt met een VCA- diploma.
Conclusie ‘Kiezen voor VCA?’
Bij het lezen van de voordelen bekruipt de lezer misschien het gevoel of er dan geen nadelen zijn aan het VCA-systeem. Een groot nadeel KAN zijn dat de organisatie zijn verantwoordelijkheid als het ware afkoopt met het VCA-certificaat. Gaat het bedrijf daarentegen met de VCA-criteria aan het werk volgens een veiligheidsmanagementsysteem en wordt er gebruik gemaakt van de verbetercyclus dan heeft VCA echt een toegevoegde waarde.
