Arbocatalogus metaal in beeld: 5xbeter

De arbocatalogus van de sectoren metaalbewerking en metalelektro wordt beheerd door 5xbeter, een samenwerkingsproject van de sociale partners Koninklijke Metaalunie, FME, FNV Metaal, CNV Vakmensen en De Unie. We vragen twee medewerkers van 5xbeter om er meer over te vertellen. Kees Halm (gecertificeerd arbeidshygiënist en hogere veiligheidskundige) zit in alle werkgroepen die de arbocatalogus onderhouden. Pim Berends (veiligheidskundige en arbeidshygiënist) zit in twee werkgroepen en ondersteunt als Verbetercoach bedrijven met het werken met de arbocatalogus.

Wat heeft een preventiemedewerker aan de arbocatalogus?

Kees Halm: ‘Als preventiemedewerker is het lastig om actuele kennis van alle arbo-onderwerpen te hebben. 5xbeter heeft die kennis wel en helpt daarmee bedrijven op weg. Met de arbocatalogus zelf, maar ook met van alles daaromheen: ondersteuning door Verbetercoaches op de werkvloer, nieuwsbrieven, webinars en hulpmiddelen zoals instructiemateriaal voor medewerkers en films.
Pim Berends: ‘In onze achterban zitten veel kleine bedrijven die geen preventiemedewerker hebben. De eigenaar doet het zelf. We zorgen dat veilig en gezond werken dan ook haalbaar is. Voor grotere bedrijven zijn we meer een klankbord.’ 

Wat zijn de belangrijkste dingen uit de arbocatalogus die je moet weten?

Kees Halm: ‘Je moet je bewust zijn van de belangrijkste risico’s van onze sector: lasrook, gevaarlijke stoffen, fysieke belasting, schadelijk geluid, machineveiligheid en valgevaar. En weten hoe je die moet beheersen.’

Over welke onderwerpen komen de meeste vragen?

Pim Berends: ‘Op dit moment gevaarlijke stoffen en lasrook. Dat zijn ook onderwerpen waar de Nederlandse Arbeidsinspectie extra op let. Sommige bedrijven komen bij ons omdat ze een opmerking van de Arbeidsinspectie hebben gekregen.’

Hoe zorgen jullie dat bedrijven de arbocatalogus praktisch kunnen vertalen?

Kees Halm: ‘Die vertaalslag hebben we al gemaakt, want onze arbocatalogus heeft de vorm van digitale instrumenten: Verbeterchecks. Je beantwoordt online een set vragen en als de uitkomst oranje of rood is, heb je werk te doen. Bij sommige Verbeterchecks krijg je dan meteen een plan van aanpak. In andere gevallen een lijst van mogelijke maatregelen. Je kiest dan wat past bij de situatie in je bedrijf. In de webinars geven we extra toelichting en beantwoorden we vragen.’

Wat is er onlangs gewijzigd? 

Kees Halm: ‘De laatste update was van de Verbetercheck Fysieke belasting, maar dat is al even geleden. Die is toen uitgebreid met de onderwerpen zittend werk en werken tijdens de zwangerschap.’

Weet je voorbeelden van situaties waarin de arbocatalogus eraan heeft bijgedragen dat de veiligheid of gezondheid van medewerkers is verbeterd?

Berends: ‘Sinds een paar jaar promoten we met de Verbetercheck lasrook het gebruik van de lashelm met overdruk. We zien dat die nu steeds vaker gebruikt worden. Maar met zo’n lashelm ben je er nog niet. De arbeidshygiënische strategie kijkt ook naar maatregelen die blootstelling aan lasrook in de omgeving beperken. Bronafzuiging van lasrook blijft een verplichting als het mogelijk is. Een nieuwe ontwikkeling is toortsafzuiging, lasrook wordt dan direct bij de las afgevoerd. Daar geven we nu veel aandacht aan.’

Hoe zorgen de werkgroepen ervoor dat de informatie up-to-date is?

Kees Halm: ‘De werkgroepen houden veranderingen van de wetgeving bij, maar ook nieuwe wetenschappelijke inzichten en innovaties. Dat verwerken we allemaal in de nieuwe versie. Dan toetst de Nederlandse Arbeidsinspectie of het voldoet aan de eisen. Verbeterchecks moeten sowieso elke 6 jaar vernieuwd worden. We zijn er nu al een paar aan het updaten.’

Wat zeggen bedrijven die de arbocatalogus effectief hebben geïntegreerd in hun dagelijkse werkwijze?

Pim Berends: ‘Soms horen we dat er eerst weerstand is geweest, bijvoorbeeld om een overdrukhelm te dragen. En dat iedereen er een jaar later blij mee is, en het heel normaal vindt om de helm op te zetten. Bedrijven zeggen ook dat ze vinden dat de Verbeterchecks in de praktijk bruikbaar zijn en hen redelijk eenvoudig op weg helpen.’ 

Hoe wordt de effectiviteit van de arbocatalogus gemeten? 

Kees Halm: ‘We meten dat niet rechtstreeks; we weten wel of Verbeterchecks worden gebruikt. 5xbeter wil bedrijven vooral in beweging krijgen. We informeren en helpen ze op weg met het toepassen, maar ze moeten het uiteindelijk zelf doen. ‘

Pim Berends: ‘Als we na een tijdje bij een bedrijf terugkeren, zien we vaak wel dat er iets verbeterd is, maar we weten niet altijd of dat aan 5xbeter ligt. Soms wel, als ze bijvoorbeeld Werkinstructiekaarten van 5xbeter in het magazijn ophangen. Of als ze de ruimteventilatie in een hal hebben verbeterd en bronafzuiging hebben aangeschaft na het invullen van de Verbetercheck Lasrook.’ 

Hoe worden medewerkers van bedrijven betrokken bij de actualisatie van de arbocatalogus? 

Pim Berends: ‘Bij bedrijfsbezoeken krijgen we regelmatig opmerkingen van zaken waar bedrijven tegenaan lopen. Daar luisteren we naar en we nemen het zo veel mogelijk mee. En als we veel vragen over een bepaalde handeling krijgen die nog niet in de Verbetercheck staat, kunnen we besluiten die toe te voegen. Zo hebben we de handeling ‘spuitbus met verf’ in de Verbetercheck Gevaarlijke stoffen opgenomen.’

Kun je een voorbeeld geven van hoe een ‘Good Practice’ in de arbocatalogus een bepaald risico op de werkvloer vermindert?

Pim Berends: ‘Veel bedrijven vervangen gevaarlijke stoffen door minder gevaarlijke alternatieven. Dat gaat op den duur beroepsziekten verminderen. Aan dat onderwerp geven we in de webinars ook steeds aandacht.’

Kun je een voorbeeld geven van een situatie waarin een specifiek filmpje heeft geholpen om medewerkers veilig en gezond te laten werken in een risicovolle situatie?

Pim Berends: ‘Dat is altijd lastig, maar we weten wel dat regelmatige voorlichting van medewerkers essentieel is. Je hebt niets aan gehoorbescherming als medewerkers die niet dragen. En dat geldt natuurlijk ook voor het gebruik van bronafzuiging bij het lassen of het dragen van handschoenen bij het werken met bijtende producten. Daar moet je aandacht aan blijven geven. 5xbeter heeft films, posters en andere materialen die bedrijven kunnen gebruiken voor toolboxen. Als preventiemedewerkers het lastig vinden een toolboxmeeting te houden, kunnen we er eentje geven als voorbeeld.’ 

Welk thema of arbeidsrisico verdient meer aandacht? 

Pim Berends: ‘Bedrijven kunnen nog wel beter letten op de blootstelling van omstanders aan lasrook. 5xbeter voert op dit moment metingen uit om te beoordelen of omstanders voldoende beschermd zijn als de Verbetercheck voor de lassers op groen staat. Ook doen we metingen om de blootstelling aan ozon tijdens diverse lasprocessen in kaart te brengen.’

Wat doet 5xbeter met het onderwerp psychosociale arbeidsbelasting? 

Kees Halm: ‘Dat speelt uiteraard ook in deze sector. Daarom heeft 5xbeter een Verbetercheck Werkdruk ontwikkeld. Die is al goedgekeurd door de Nederlandse Arbeidsinspectie en komt medio 2025 beschikbaar.’
Meer informatie op 5xbeter.nl. Je vindt daar onder meer de Verbeterchecks, hulpmiddelen en opnames van de meest recente webinars.