Toetsen van een RI&E: waarom en hoe?

Het toetsen van een risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) wordt nogal eens vergeten. Of het toetsen wordt beschouwd als het zetten van een handtekening. In dit artikel wordt op een rij gezet wat het toetsen van een RI&E moet inhouden, zowel wettelijk gezien als uit oogpunt van kwaliteit.

De wettelijke eisen voor het toetsen van een RI&E

Of een RI&E getoetst moet worden, hangt af van de grootte van het bedrijf (aantal medewerkers) en de gebruikte RI&E methode

De erkende RI&E methodes zijn te vinden op www.rie.nl.

Uitvoeren van toetsing

Als toetsing verplicht is, is de vraag wie de toetsing moet uitvoeren en wat die toetsing moet inhouden. Dat hangt af van het al dan niet hebben van een contract met een gecertificeerde arbodienst. Bij toetsing door gecertificeerde arbodiensten is een bezoek aan het bedrijf onderdeel van de toetsing

Kwaliteitseisen

Tot slot worden de volgende kwaliteitseisen gesteld aan de genoemde onderdelen van de toetsing.

Gecertificeerde kerndeskundige houdt in: hoger veiligheidskundige, arbeidshygiënist, arbeids- en organisatiedeskundige en/of bedrijfsarts. De persoon moet bovendien gecertificeerd zijn (bij bedrijfsartsen heet dat geregistreerd).

Het doel van een toetsing

Het doel van een toetsing sluit eigenlijk direct aan bij het doel dat men met de hele RI&E heeft. Het kan zijn dat het enige doel is om te voldoen aan de wettelijke eisen op dit punt. Vaak met het idee om gedoe met de Inspectie SZW te voorkomen. Dit houdt tegelijk in dat men de RI&E als weinig zinvol beschouwt. Als een RI&E en de toetsing ervan niet verplicht waren, zou men het achterwege laten. Dan hoeft de toetsing dus geen inhoudelijke kwaliteit te hebben.

Het doel van de RI&E kan ook zijn om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de risico’s in het bedrijf. Daar past bij dat men graag nog eens door een extern deskundige laat beoordelen of er misschien zaken over het hoofd gezien zijn, bijvoorbeeld door bedrijfsblindheid. Als men een goede RI&E wil, moet de toetsing ook een goede inhoudelijke kwaliteit hebben.

Waarde van alleen een papieren toets 

De praktijk laat te vaak zien dat alleen een papieren toets (dus zonder bedrijfsbezoek) weinig waarde heeft. Niet vreemd natuurlijk. Ter illustratie een aantal zaken die je amper alleen op papier kunt beoordelen:

• Zijn eventuele klachten van medewerkers voldoende in de RI&E verwerkt?
• Is de machineveiligheid werkelijk op orde?
• Zijn er geen risico’s over het hoofd gezien?

Dergelijke tekortkomingen van een RI&E zijn in de praktijk pas een probleem als het tot een ongeval, verzuim of gedemotiveerde medewerkers leidt. Of tot een boete van de Inspectie SZW als die een keer langs komen. Pas dan realiseert het bedrijf zich meestal dat ze dit graag had willen voorkomen.

Toegevoegde waarde van een bedrijfsbezoek

De toegevoegde waarde van een bedrijfsbezoek is snel duidelijk in termen van kosten en baten: als door het bezoek één risico alsnog onderkend wordt en daardoor wordt aangepakt, en als daarmee ooit één ongeval of boete wordt voorkomen, zijn de baten van het voorkomen van het ongeval veel groter dan de kosten van het bedrijfsbezoek.

Voor gezondheidsrisico’s geldt hetzelfde: als ooit verzuim wordt voorkomen, zijn de kosten al snel terugverdiend. Ook het omgekeerde geldt: als door het bezoek één niet-zinvolle maatregel wordt voorkomen, zijn de kosten al snel terug verdiend. Hieronder een fictief voorbeeld: 

Een metaalverwerkend bedrijf heeft een RI&E uitgevoerd. Omdat het bedrijf een erkende RI&E-methode heeft gebruikt en meer dan 25 medewerkers heeft, moest de RI&E getoetst worden. Omdat het bedrijf geen contract met een gecertificeerde arbodienst heeft, was een papieren toetsing voor de wet voldoende. Omdat het bedrijf koos voor de goedkoopste oplossing, volstond men met een papieren toetsing.

Na een jaar kreeg een medewerker bij het boren van metaal een splinter in het oog. Omdat de medewerker mogelijk blijvend letsel zou overhouden, kwam de Inspectie SZW langs om het ongeval te onderzoeken. Toen bleek de betreffende kolomboor niet te zijn voorzien van een wettelijk voorgeschreven beschermkap. Die kap had het ongeval voorkomen. Het bedrijf kreeg daarom een boete en moest alsnog die kap plaatsen. Het bedrijf kreeg bovendien een brief van een letselschade advocaat met een claim voor de oogbeschadiging van de medewerker. Navraag bij de eigen aansprakelijkheidsverzekering wees al snel uit dat die verzekering in dit geval geen hulp biedt, omdat het een situatie betreft waarin het bedrijf niet aan de wet voldoet. De relatie met het slachtoffer (een goede vakman) is door dit alles zodanig verslechterd, dat hij na een aantal maanden van veel verzuim en geruzie is vertrokken naar een ander bedrijf.

Het ontbreken van de beschermkap zou waarschijnlijk geconstateerd zijn bij een bedrijfsbezoek voor de toetsing van de RI&E. De kosten van dat bezoek (500 euro) zouden daarom een prima investering zijn geweest om het ongeval en de nasleep ervan te voorkomen.

Is een interne kerndeskundige voldoende?

Vooral grotere bedrijven hebben nog wel eens gecertificeerde kerndeskundige in huis. Dan is het wettelijk gezien voldoende als die de RI&E toetst. Toch kiezen bedrijven vaak voor toetsing door een extern deskundige. De reden is dat ze bedrijfsblindheid willen voorkomen, met de motivatie in het genoemde voorbeeld: als op die manier voorkomen wordt dat één risico over het hoofd wordt gezien, zijn de kosten van die externe toetsing meestal ruimschoots terugverdiend.

Kenmerken van een goede toetsing

De toetsing moet minimaal het volgende duidelijk maken:

• Zijn alle belangrijke risico’s opgenomen en beoordeeld?
• Is bij de beoordeling rekening gehouden met de stand van kennis?
• Is bij de beoordeling ook rekening gehouden met het gedrag van de medewerkers, dus dat ze niet altijd zo veilig en gezond werken als je mag hopen?
• Is de beoordeling van de ernst van de risico’s deskundig uitgevoerd?
• Is rekening gehouden met de arbocatalogus die voor het bedrijf geldt?
• Is bij de adviezen voor maatregelen (en het eventueel ook beoordeelde Plan van Aanpak) rekening gehouden met de stand der techniek (welke maatregelen redelijkerwijs haalbaar zijn)?
• En is daarbij ook de arbeidshygiënische strategie gevolgd (maatregelen zoveel mogelijk preventie, als dat onvoldoende haalbaar is in de omgeving, als dat onvoldoende haalbaar is organisatorisch en pas als laatste redmiddel persoonlijke beschermingsmiddelen)?
• Zijn de geadviseerde (en eventueel al afgesproken) maatregelen beoordeeld in hoeverre ze afdoende zijn? (risico is voldoende verminderd na de maatregelen)?
• Is niet alleen vermeld dat de RI&E voldoet aan de wettelijke eisen, maar is ook concreet aangegeven welke aanpassingen/aanvullingen nog geadviseerd worden?
• Zijn de wettelijk vereiste verdiepende onderdelen van de RI&E uitgevoerd en anders als advies duidelijk vermeld?
• Is bij de beoordeling van de risico’s en van het arbobeleid voldoende rekening gehouden met de zogenaamde bijzondere groepen (bijvoorbeeld zwangeren)?
• Zijn de wettelijk vereiste periodieke medische onderzoeken vermeld als advies?

Goed toetsen is altijd zinvol

Hopelijk is hiermee de boodschap duidelijk geworden dat wettelijk gezien toetsen niet altijd verplicht is. En dat wettelijk gezien bij de toetsing alleen het rapport beoordeeld hoeft te worden (zonder bedrijfsbezoek). Maar dat als je een zinvolle en goede RI&E wilt hebben, daar een goede toetsing door een deskundige bij hoort, inclusief een bedrijfsbezoek. En bij voorkeur door een extern deskundige. De kosten daarvan zijn een zeer verantwoorde investering, want een goede toetsing levert financieel aanzienlijk meer op dan het kost. 

Meer lezen over RI&E?

Ken jij de arborisico's?

Risicos die niet in de rie staan: bellen in de auto

Risico's die niet in de rie staan: werktijden

Hoe de rie kansen biedt om psa aan te pakken

Medewerkers betrekken bij de rie

Serieus: wat koste een goede rie?

Serieus: de rol van de kerndeskundige

Serieus: aansprakelijkheid bij ontbreken van de rie

Dit artikel is geschreven in 2015 en in mei 2019 geactualiseerd.