Uit FNV-onderzoek blijkt dat zo’n 2 miljoen mensen last hebben van lawaai op het werk. Bijna een kwart van alle werknemers geeft aan dat ze hard moeten praten om verstaanbaar te zijn (AD 7 maart 2023; K. Jong en K. Azougagh). Waar hebben we het over als we praten over lawaai op het werk? Een zoektocht op het internet levert verschillende betekenissen op. Enkele voorbeelden: hard en hinderlijk geluid, beroering, gejoel, gegil, sterk geluid, herrie, onaangenaam geluid en ongewenst geluid.
Wanneer is geluid schadelijk op de werkvloer?
Dagelijks werken bijna een miljoen Nederlanders in schadelijke geluidsniveaus. De Arbonorm voor geluid op het werk is 80 decibel (dB), gedurende 8 uur per dag. Boven die norm kan geluid schadelijk zijn voor werknemers. Als je lange tijd werkt in een omgeving met hard geluid kan dat de trilharen in het gehoor beschadigen. Gehoorschade door lawaai treedt op door een opeenstapeling van blootstelling en door een verminderde tijd voor herstel. Dat betekent dat gehoorschade door hard geluid zich langzaam opbouwt terwijl de schade niet direct merkbaar is. Dit kan leiden tot foutieve signalen naar de hersenen waardoor informatie niet meer goed verwerkt wordt. Met als gevolg het missen van bepaalde klanken en letters of een continue ruis. Lawaaislechthorendheid merk je meestal pas na een aantal jaren op.
Zijn er cijfers bekend als het gaat om gehoorklachten door werk?
Elk jaar melden zich ruim 3.000 werknemers bij de bedrijfsarts met gehoorklachten door lawaai (bron: VeiligheidNL). Als door de bedrijfsarts gehoorverlies wordt vastgesteld waarbij de kans bestaat dat dit werkgerelateerd is wordt dit gemeld bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. In 2022 is door 43 bedrijfsartsen 109 keer zo’n melding gedaan. Hiervan was de diagnose 71% lawaaislechthorendheid, 27% oorsuizen en 2 % overige vormen van gehoorverlies. Hoe was dit de jaren ervoor? In 2021 was er een vergelijkbaar aantal meldingen, namelijk 104 door 39 artsen. De diagnose was tevens vergelijkbaar met 80% lawaaislechthorendheid en 17% oorsuizen.
In 2020 waren er beduidend minder meldingen. Het gaat dan om 65 meldingen door 36 artsen waarvan lawaaislechthorendheid bij 62% als diagnose is gesteld en in 34% van de gevallen oorsuizen (bron: NCvB).
Dus onder de 80dB is niet schadelijk?
Dit kunnen we niet zo stellen. Immers lawaai op het werk bevat naast hard geluid ook een hinderlijke en ongewenste component.
We worden altijd omgeven door geluid en we vinden dat heel normaal. Tótdat we ons eraan storen. Dan is meestal het punt bereikt dat we zijn afgeleid met als gevolg dat we een activiteit moeten onderbreken. We spreken dan ook wel over hinderlijk geluid.
Onvoldoende aandacht besteden aan hinderlijk geluid kan leiden tot gezondheidsrisico's en problemen geven op het gebied van de duurzame inzetbaarheid van mensen (bron: TBV 2022, Veen & Koole). Het is één van de taken van de arboprofessional om hier gepast op te reageren en dit risico mee te (laten) nemen in de RI&E. Echter ligt in de bestaande RI&E’s, bij het identificeren van geluidsrisico’s, de focus vooral op preventie van lawaaislechthorendheid en zelden op preventie van de schadelijke effecten van geluidshinder.
De impact van hinderlijk geluid op gezondheid
Hinder en afleiding door geluid is subjectief. Wat voor de één hinderlijk is, kan voor de ander acceptabel zijn. Over het algemeen wordt geluid als hinderlijk ervaren als het niet past bij de activiteit die men wil of moet doen. Een goed voorbeeld is de koffiemachine. Degene die een koffie van versgemalen bonen wil, drukt op de knop en luistert naar het voorspelbare geluid van de machine in afwachting van de geur die snel zal volgen. Degene die in de buurt zit en geconcentreerd aan een taak werkt, zal het geluid ook waarnemen. Afhankelijk van eerder opgedane ervaringen ten tijde van het koffiemalen, kan het een waarneming blijven of mogelijk afleiding en/of irritatie als gevolg hebben. Het gaat bij hinderlijk geluid dus niet primair om gemeten geluidsniveaus, maar over de inhoud van het geluid en de verstorende werking hiervan. We noemen dit geluidsbeleving.
Hinderlijk geluid kan verschillende negatieve effecten hebben op de gezondheid en het welzijn van werknemers. Onderzoek heeft aangetoond dat lawaai een bekende stressfactor is, een bron van ergernis en vermoeidheid en beperkende communicatie (Basner et al., 2014). Op de lange termijn kunnen spanningsklachten en surmenage/burn-out, slaapproblemen, cardiovasculaire- en psychofysiologische effecten en veranderingen in sociaal gedrag ontstaan.
Deze kennis is nog onvoldoende doorgedrongen in organisaties. Medewerkers zullen het niet of nauwelijks identificeren als een probleem, omdat vaak wordt gedacht dat geluid er gewoon bij hoort. Dit maakt het moeilijker voor mensen om de relatie tussen geluid en hun welzijn te begrijpen. Het vergroten van bewustwording en erkenning van dit probleem is van cruciaal belang om effectieve maatregelen te kunnen nemen.
Project ‘Hoe hoort het op de werkvloer?’
Dit pilotproject is een samenwerking tussen: patiëntenorganisatie Hoormij·NVVS, Heart2Hear, audicienorganisaties, bedrijfsartsen, werkgevers en werknemers. Financiering komt van Instituut Gak. Via een vragenlijst geven werknemers aan waar ze last van hebben, een geluidscamera meet (te veel) geluid en maakt dit tevens zichtbaar en voor iedereen is er een gehoortest. Daarna volgen verbetervoorstellen. Dat kan heel simpel, bijvoorbeeld door apparatuur te verplaatsen of akoestische panelen aan te brengen. Soms is er meer nodig, zoals het maken van werkafspraken, bijvoorbeeld over waar mensen wel en niet kunnen bellen.
Bij één van de deelnemers - Burgers Carrosserie specialist in gesloten en open opbouwen - worden materialen als staal, aluminium, hout en ijzer gebruikt om een volledige nieuwe carrosserie of een complete trailer te bouwen.
Uit het onderzoek bij Burgers Carrosserie blijkt onder meer dat:
• 59% van de werknemers altijd of regelmatig hinder ervaart door geluid op de werkvloer;
• meer medewerkers last hebben van gehoorverlies dan verwacht werd;
• acht mensen kampen met tinnitus;
• er onduidelijkheid is over specifieke werkinstructies. En ….. actie!
Direct na de uitkomst van het rapport werd overgegaan tot actie. Denk aan het gebruiken van ander gereedschap, aanpassing van de ruimtes waar men pauzeert, de loods is anders ingedeeld en er is een werkgroep in het leven geroepen die zich inspant om werknemers veilig en gezond te laten werken. Wat dat oplevert? Medewerkers dragen bewust(er) gehoorbescherming, zijn meer alert op het geluid in de ruimte waarin ze zich bevinden en alerter hierop bij specifieke werkzaamheden. Het is van belang dat ook collega’s elkaar waarschuwen zichzelf te beschermen als zij hard geluid of lawaai signaleren. Verbeteringen zijn nog niet altijd direct voor iedereen zichtbaar en vragen aandacht en tijd. Het resultaat
Werknemers zijn zich bewust van de invloed van hinderlijk geluid en het belang van preventie. Wie te maken heeft met gehoorverlies, tinnitus of hyperacusis weet dat er mogelijkheden zijn om de spraakverstaanbaarheid te verbeteren en de geluidsomgeving te verbeteren. Voor Burgers is dit een belangrijke stap naar een veilig en ergonomisch goed werkklimaat. Als Burgers goed is voor haar werknemers en zorgt voor de juiste werkomstandigheden heeft dit ook een positieve invloed op de prestaties van de organisatie. |
Arbeidshygiënische strategie (Heart2Hear)
De preventiemedewerker wordt ingeschakeld als er signalen van de werkvloer komen over te veel herrie of lawaai. Dan gaat het meestal over vermoeidheid, stress, ergernissen en chagrijnigheid. Aan de hand van de praktijkrichtlijn NPR 3438:2007 kan menig arboprofessional aan de slag. Een werkplekonderzoek inclusief de spraakverstaanbaarheid en het geluidsniveau worden gemeten. En de uitkomsten worden weergegeven in stroomschema’s, tabellen, grafieken al of niet gecorrigeerd.
Maar dan? Wat weten we en wat gaan we doen aan het probleem? Van alleen getallen is nog nooit een (gedrags)verandering in gang gezet. De mens is immers geen decibelmeter! Om dit te duiden hebben we aanzet gegeven voor een aangepaste arbeidshygiënische strategie over geluid.
In deze mensgerichte benadering is het van belang om uitgebreid de tijd te nemen voor een werkplekonderzoek. Hierbij gaat het niet alleen om dagdosis geluid meten, maar worden actieve en passieve copingstrategieën van medewerkers in kaart gebracht. Met andere woorden, hoe gaan ze om met geluid? Hoe verhoudt geluid zich tot de beoogde communicatie, hinder, geconcentreerd werken? En de werkprocessen mogen uiteraard niet ontbreken. Tot zover klinkt het nog logisch. Het nieuwe aan deze strategie is om stil te staan hoe geluid, gehoor en gezondheid zich met elkaar verhouden.
